Wypalenie zawodowe – kiedy przychodzi ten kryzys i jak się objawia?

W dzisiejszych czasach coraz więcej mówi się o wypaleniu zawodowym (ang. burnout syndrome). To nie modne hasło, a poważny problem, który dotyka ludzi w różnych branżach, wpływając na ich zdrowie psychiczne i fizyczne. Jako psycholog, często spotykam się z osobami zmagającymi się z chronicznym stresem w pracy. Dlatego chciałabym Wam przybliżyć, czym jest wypalenie zawodowe, kogo najczęściej dotyka i co leży u jego podłoża.

Kogo najczęściej dotyka wypalenie zawodowe?

Badania naukowe jasno pokazują, że choć wypalenie może dopaść każdego, są grupy zawodowe, które są na nie szczególnie narażone. To w dużej mierze efekt specyfiki ich pracy.

• Sektor opieki zdrowotnej: Lekarze, pielęgniarki, ratownicy medyczni, psychologowie kliniczni. Tutaj wysokie obciążenie emocjonalne, praca z cierpiącymi pacjentami i presja czasu odgrywają kluczową rolę. Wyobraźcie sobie, że w niektórych specjalizacjach (np. onkologia) odsetek wypalonych może przekraczać 70%!
• Sektor edukacji: Nauczyciele na wszystkich poziomach, pedagodzy. Duże klasy, presja programowa, niska autonomia i biurokracja to tylko niektóre z wyzwań.
• Sektor finansowy i biznesowy: Księgowi, audytorzy, maklerzy, menedżerowie. Tu króluje wysoka odpowiedzialność, presja na wyniki i długie godziny pracy.
• Sektor usług społecznych: Pracownicy socjalni, kuratorzy. Codzienne zmaganie się z trudnymi sytuacjami życiowymi podopiecznych bywa niezwykle obciążające.
• Służby mundurowe: Policjanci, strażacy, funkcjonariusze służby więziennej. Praca w warunkach wysokiego ryzyka i ekspozycja na traumatyczne wydarzenia to niestety chleb powszedni.
• Branża sprzedaży i obsługi klienta: Przedstawiciele handlowi, pracownicy call center. Ciągłe interakcje z klientami, często wymagającymi, i presja na realizację celów sprzedażowych, to przepis na szybkie wyczerpanie.
• Dziennikarstwo: Wysoka presja czasu, konieczność szybkiej reakcji i często negatywny charakter przekazywanych informacji sprzyjają wypaleniu.

Warto dodać, że nasze indywidualne cechy osobowościowe również mają znaczenie. Perfekcjonizm, wysoka ambicja, trudności z delegowaniem zadań czy niska asertywność mogą zwiększać naszą podatność na wypalenie, niezależnie od tego, co robimy.

Kogo najczęściej dotyka wypalenie zawodowe?

Wypalenie zawodowe to wynik skomplikowanej interakcji między tym, co dzieje się w miejscu pracy, a naszymi indywidualnymi predyspozycjami. Oto najważniejsze czynniki:

Czynniki organizacyjne i środowiskowe (czyli co w pracy nam szkodzi):

• Chroniczne przeciążenie pracą: Nadmiar obowiązków, nadgodziny, brak czasu na odpoczynek i niewystarczające zasoby do wykonania zadań to prosta droga do wyczerpania.
• Brak autonomii i kontroli: Jeśli nie mamy wpływu na to, jak pracujemy, czujemy się bezsilni i zdemotywowani.
• Brak wsparcia społecznego: Niskie zadowolenie z relacji z szefem czy współpracownikami, brak konstruktywnej informacji zwrotnej i poczucia przynależności do zespołu bardzo obciąża psychikę.
• Konflikt ról i niejasność ról: Gdy nie wiemy dokładnie, czego się od nas oczekuje, lub mamy sprzeczne wymagania, pojawia się frustracja.
• Niski stopień nagradzania: Brak adekwatnego wynagrodzenia, uznania ze strony przełożonych czy współpracowników demotywuje i sprawia, że czujemy się niedocenieni.
• Niesprawiedliwość organizacyjna: Postrzegana niesprawiedliwość w traktowaniu pracowników, np. w kwestii awansów czy podziału zasobów, budzi poczucie krzywdy.
• Brak wartości i sensu pracy: Kiedy nasza praca przestaje mieć dla nas sens, trudno o motywację.
• Niekorzystny klimat organizacyjny: Wysoki poziom stresu, brak zaufania, mobbing czy dyskryminacja to toksyczne środowisko, które wyniszcza.
• Brak równowagi między życiem zawodowym a prywatnym: Praca pochłaniająca całe nasze życie prowadzi do zaniedbania innych ważnych sfer – rodziny, pasji, odpoczynku.
• Monotonia i brak perspektyw rozwoju: Brak wyzwań, monotonne zadania i brak możliwości rozwoju zawodowego mogą prowadzić do znużenia i poczucia stagnacji.

Czynniki indywidualne i psychologiczne:

• Cechy osobowościowe: Perfekcjonizm, nadmierne zaangażowanie, niska asertywność, trudności z delegowaniem zadań – to wszystko może sprawić, że sami sobie dokładamy.
• Strategie radzenia sobie ze stresem: Nieefektywne sposoby radzenia sobie z trudnościami, brak umiejętności zarządzania emocjami, zamiast pomagać, mogą nas pogrążać.
• Wysokie wymagania wobec siebie: Często stawiamy sobie nierealistyczne oczekiwania, co prowadzi do ciągłego poczucia niezadowolenia.
• Poczucie misji i idealizm: Szczególnie w zawodach pomocowych, nadmierne zaangażowanie emocjonalne i nierealistyczne oczekiwania wobec możliwości pomocy innym mogą prowadzić do frustracji i wypalenia.
• Niska odporność na stres i przeciążenia.

Czym jest wypalenie zawodowe w świetle nauki?

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) umieściła wypalenie zawodowe w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-11). Jest to syndrom wynikający z przewlekłego, niezarządzonego stresu w miejscu pracy. Manifestuje się trzema kluczowymi wymiarami:

1. Uczuciem wyczerpania: Zarówno fizycznego, jak i psychicznego.
2. Zwiększonym dystansem psychicznym do pracy: Pojawiają się negatywne, cyniczne postawy wobec wykonywanych obowiązków.
3. Obniżoną efektywnością zawodową: Trudniej nam się skupić, spada nasza produktywność.

Jeśli czujesz, że te objawy brzmią znajomo, pamiętaj, że nie jesteś sam/a. Wypalenie zawodowe to poważny problem, który wymaga uwagi. W kolejnych wpisach będziemy rozmawiać o tym, jak sobie z nim radzić i jak mu zapobiegać.

Zapraszam do kontaktu https://psychologchojnacki.pl/kontakt/

Dowiedz się więcej: Wypalenie zawodowe – kiedy przychodzi ten kryzys i jak się objawia?

Bibliografia

World Health Organization. (2019). International Classification of Diseases 11th Revision (ICD-11). Retrieved from https://icd.who.int/ (Data dostępu: Czerwiec 2025).